دگزامتازون و ارتفاع

نگاهی کوتاه به  آمپول دگزامتازون :

آمپول دگزامتازون دارویی است که توسط اکثر کوهنوردان در کوهستان جهت پیشگیری و درمان علائم بیماری ارتفاع بکار می رود  این آمپول از نظر علمی جز دسته کورتیکو استرویید ها (کورتون ها) طبقه بندی میشود داروی خوبی در کنترل سردرد و استفراغ ناشی از ارتفاع است . بصورت قرص و آمپول در بازار وجود دارد که در کوهنوردی بیشتر از آمپول آن استفاده میشود. از عوارض آن می توان به آسیبهای معده و افزایش فشار خون اشاره کرد که بطور کلی در این بیماران (فشار خونی و ناراحتی های فعال معده )باید با احتیاط مصرف شود گرچه در مجموع در استفاده مقطعی تک دوز تقریبا میتوان گفت دارویی کم خطر و کم عارضه است و میتوان در اکثر افراد بخصوص در افراد جوان در شرایط خاص از آن استفاده کرد.

چه کسی میتواند اجازه تزریق دارو را بدهد؟

در شرایط عادی و در مکانهای شهری مسئولیت تجویز دارو فقط و فقط با پزشک است و هیچکس دیگری حتی سایر افراد شاغل در رشته های پزشکی و بالینی (چون داروسازان - پرستاران و ...)اجازه تجویز دارو را ندارند و در صورت تجویز دارو و بروز عارضه با مشکلات قانونی مواجهه میشوند. اما در کوه جایی که دسترسی به پزشک و سیستمهای درمانی وجود ندارد کوهنوردان گاه مجبور به تجویز دارو میشوند گرچه از نظر قانونی این مسئله کماکان میتواند منجر به مشکل شود اما ظاهرا چاره ای هم نیست و کوهنوردان باید نحوه استفاده از بعضی از داروهای خاص را بدانند.

چه موقعی باید دارو را تجویز کرد؟

فردی حین صعود دچار عارضه می شود و نیاز به تجویز آمپول پیدا میکند (فرض را بر این می گذاریم که مصدوم واقعا نیاز به دارو دارد و تشخیص درست است) ایا می توان به او در کوه آمپول زد ؟

به این چند مثال دقت کنید:

فردی قصد صعود به قله دماوند از جبهه جنوبی دارد عصر هنگام به بارگاه سوم میرسد سر درد دارد و حالت تهوع.می توان برای او داروی ضد تهوع یا دگزامتازون تزریق کرد؟

فردی در هیمالیا در کمپ اول یا دوم دچار علائم ارتفاع زدگی میشود می توان به او آمپول دگزامتازون داد؟

آیا دادن دگزامتازون در شرایط فوق مجاز است؟

دقت کنید که از داروی تزریقی هنگامی استفاده می شود که حال بیمار به گونه ایست که چاره ای دیگر نداریم.

گرچه استفاده از آمپول دگزا متازون در ارتفاع علائم ارتفاع زدگی را کنترل می کند اما این بهبودی موقت است. در اصل فقط یک درمان علامتی است و شما بدین وسیله سیتم هشدار بدن در برابر ارتفاع را(سردرد - استفراغ) از کار می اندازید بدون اینکه بدن با ارتفاع سازگار شده باشد.از طرفی دگزامتازون  مقداری احساس بهبودی و توان بدنی خوب در بدن ایجاد می کند و خستگی٬ درد عضلانی و کوفتگی ها را ازبین می برد که نتیجه آن این است که فرد احساس توانی کاذب در خود می کند. و بدون اینکه از توان بدنی خود برآورد مناسبی داشته باشد و با ارتفاع سازگار شده باشد خود را آماده صعود می بیند این برآورد اشتباه اگر منجر به ادامه صعود توسط فرد شود میتواند فاجعه به همراه داشته باشد .

زیرا فرد در ارتفاعات بالاتر جایی که نیاز به سازگاری بیشتری با ارتفاع دارد٬ به توان بیشتر برای بازگشت و فعالیت  نیازمند است  بدون سازگاری و توان مناسب قرار دارد. علائم ارتفاع زدگی در او تشدید می شود٬ توانش برای ادامه حرکت بعد از بین رفتن نیروی کاذب ناشی از دگزامتازون به شدت تحلیل رفته است. همنوردان وی در ارتفاع بالاتر توان کمتری برای امداد دارند و بازگشت بسیار دشوار تر است و حادثه بسیار جدی و نزدیک ... .

اگر  حوادث سالهای اخیر  کوهنوردی را مروری کوتاه بنماید ردپای این برآورد ناصحیص افراد ازخود را بدنبال تزریق دگزامتازون بخوبی خواهید دید.

چه باید کرد؟

به همه کوهنوردان عزیز توصیه اکید میکنم که توان بدنی خود را و میزان سازگاریشان را با ارتفاع همیشه قبل از تزریق دارو بر آورد کنند. اگر علائم آنها شدید نیست تنفس مناسب دارند٬ سردرد خفیف دارند و اشتهایشان نسبتا خوب است در تجویز این دارو تعجیل نکنند تا بتوانند برآورد درستی از آمادگی خود برای صعود داشته باشند.و همیشه به یاد داشته باشند که اگر اوضاع به گونه ای است که نیاز به تجویز دگزامتازون دارند دیگر صلاحیت صعود ندارند.اجازه ندهید سرخوشی و توان کاذبی که بعد از تزریق دگزامتازون پیدا می کنید شما را فریب دهد و باعث شود زمانی متوجه کاهش توان بدنیتان و ناسازگاریتان با ارتفاع شوید که بسیار دیر شده است.

به همه مسئولین تیم ها توصیه اکید می کنم که دقت کنند کوهنوردی که دگزامتازون تزریق کرده دیگر صلاحیت صعود ندارد مبادا بهبودی نسبی بعد از تجویز دگزامتازون آنها را در برآورد توان همنوردشان در صعود به اشتباه بیندازد.

به همه پزشکان وهمکاران عزیز و کسانی که در کوه به هر دلیل برای تجویز دارو به کوهنوردان تصمیم میگیرند توصیه میکنم که هیچگاه تا مطمئن نشده اند که کوهنورد دارای علائم ارتفاع زدگی٬ قصد فرود دارد به او دگزامتازون تجویز نکنند و ابتدا از قصد او  برای بازگشت و تصمیم سرپرست برای این کار مطمئن شوند سپس اقدام به تجویز دارو کنند.حتی اگر مجبور شوند وی را با حال بد راهی فرود کنند و در راه برای وی دگزامتازون تزریق کنند.

و بطور خلاصه یک اصل مهم و همیشگی را بیاد داشته باشید:

دگزا متازون در ارتفاع به شما کمک میکند تا بتوانید با برطرف کردن موقت علائم ارتفاع زدگی به سلامت فرود بیایید و و یا شبی را بسلامت بگذرانید تا فردا فرود بیاید و هیچگاه دارویی برای ادامه صعود نیست.

تجویز دگزامتازون به فردی که در ارتفاع دچار مشکل است و ادامه صعود توسط او یعنی حرکت به سوی حادثه و حادثه در بیشتر مواقع پایان خوشی ندارد.